ناباروری
در این مقاله قصد داریم به بررسی موضوع ناباروری و دلایل آن بپردازیم. که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد و در برخی موارد، هیچ دلیل مشخصی برای آن یافت نمی‌شود. در ادامه، ابتدا به بررسی ناباروری در زنان و سپس در مردان خواهیم پرداخت تا بتوانید اطلاعات دقیق‌تری در این زمینه به‌دست آورید.
ناباروری چیست؟
ناباروری به ناتوانی در تولید مثل و بارداری گفته می‌شود و در هر دو جنس، یعنی مردان و زنان، رخ می‌دهد. به طور خاص، سازمان بهداشت جهانی ناباروری را به عنوان یک بیماری سیستم تولید مثل تعریف می‌کند. ناباروری به دلیل ناکامی در رسیدن به حاملگی بالینی پس از ۱۲ ماه پس از ارتباط جنسی منظم و بدون محافظت، شناخته می‌شود. این مشکل ناشی از عوامل مختلفی است.
عوامل ناباروری به دو دسته اصلی مشکلات زنانه و مشکلات مردانه تقسیم بندی می‌شوند. در زنان، به دلایل مختلفی از جمله اختلالات هورمونی، مشکلات در تخمک‌گذاری، انسداد لوله‌های فالوپ یا مشکلات در رحم مانند فیبروم‌ها و پولیپ‌ها ایجاد می‌شود. علت اصلی ناباروری در مردان به دلیل اختلال در تولید اسپرم، پایین بودن کیفیت اسپرم یا مشکلات در سیستم تولید مثل مردانه است.
این مشکل، تاثیرات عاطفی و روانی عمیقی بر زوج‌ها داشته و احساساتی مانند ناامیدی، اضطراب و افسردگی را در پی دارد. از هر شش زوج، یک زوج با این مشکل مواجه هستند. ولی تحقیقات نشان داده که اکثر این زوج‌ها بعد از گذر زمان، بدون درمان صاحب فرزند می‌شوند و تنها درصد کمی از آنها نیاز به مداخلات پزشکی دارند. در نهایت، ناباروری یک مشکل شایع بوده و نیاز به توجه و درمان مناسب دارد.
تاریخچه شیوع ناباروری در جهان
ناباروری از مشکلات بهداشتی رایج در سطح جهانی بوده و میزان شیوع آن در کشورهای مختلف متفاوت است. بر اساس پژوهش‌های مختلف، شیوع طول عمر ناباروری بین ۶.۶ درصد تا ۲۶.۴ درصد متغیر بوده و میانگین شیوع یک ساله آن در محدوده ۹ درصد قرار گرفته است. مثلا در سال ۲۰۰۷، حدود ۷۲.۴ میلیون نفر در جهان با مشکل ناباروری مواجه بودند.
در کشورهای پیشرفته تحقیقات گسترده و پیشرفته در زمینه ناباروری انجام شده و طبق این تحقیقات، حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از زوج‌ها پس از یک سال تلاش برای بارداری ناموفق بودن و هیچگونه لقاح بارداری در آنها انجام نشده است. این آمار نشان‌دهنده شیوع بالای ناباروری در جوامع مختلف است. در ایران، بر اساس پژوهش‌ها، حدود ۲۰ درصد از زوج‌ها در طول زندگی خود ناباروری را تجربه می‌کنند. در ایران بیش از ۶۰ درصد موارد مربوط به مشکلات مردان است و این میزان از آمار جهانی بالاتر است.
نکته قابل توجه این است که در بسیاری از جوامع، ناباروری بیشتر یک مشکل زنانه شناخته می‌شود و این تصور کاملا نادرست بوده و فشار روانی بیشتری را بر زنان وارد می‌کند. بیشتر درمان‌های پزشکی ناباروری، حتی زمانی که مشکل مربوط به مردان است، بر روی زنان انجام می‌گیرد. این موضوع نیاز به آگاهی و تغییر نگرش در جوامع مختلف دارد تا زوج‌ها به صورت مشترک با این مشکل مواجه شده و از درمان‌های پزشکی و تخصصی بهره‌مند شوند.
درمان ناباروری
قدم اول برای درمان ناباروری، توجه به زمینه و تشخیص ریشه‌ای مشکل است. در بسیاری از موارد، تشخیص دقیق علت ناباروری اولین قدم در فرآیند درمان است. مثلا اگر علت اصلی ناباروری ناشی از واریکوسل در مردان باشد، این مشکل با جراحی قابل درمان بوده و لازم به صرف هزینه اضافه جهت تجویز داروهای مختلف و گران قیمت نیست. اگر سطح پرولاکتین در زنان بالا باشد، پزشکان آن را با داروی بروموکریپتین کنترل می‌کنند.
در مواردی که گامت‌سازی انجام می‌شود، درمان‌های مختلفی وجود دارد. برای زنانی که به صورت مادرزادی فاقد رحم هستند ولی تخمدان سالمی دارند، با لقاح آزمایشگاهی یا IVF و کاشت جنین حاصله در رحم یک زن دیگر یا همان رحم اجاره‌ای به زوج نابارور کمک می‌کنند تا صاحب فرزند شوند. در مواردی که هیچ گامت نر یا ماده‌ای وجود نداشته باشد، از اسپرم، تخمک یا جنین اهدایی برای لقاح مصنوعی استفاده می‌کنند. البته هر کدام از این روش‌ها هزینه بسیار بالایی برای زوجین داشته و درصد خطای آنها نیز بالا است.
بیشتر بخوانید: قرص‌های تاخیری | نجات‌دهنده یا تهدیدی برای سلامت جنسی؟
تحقیقات نشان داده‌اند که PRP یا پلاسمای غنی از پلاکت، توان رحم برای نگهداری جنین را افزایش داده و شانس لانه‌گزینی را افزایش می‌دهد. طبق مطالعات جدید، مصرف هم‌زمان ویتامین‌های E و D3 شانس باروری در زنان را افزایش می‌دهد. به طور کلی، درمان ناباروری نیاز به یک رویکرد چندجانبه و فردی از جمله موارد زیر دارد:
- مشاوره
- تشخیص دقیق
- انتخاب روش درمان پزشکی
نکات دارویی برای درمان ناباروری چیست؟
در درمان ناباروری، داروها نقش مهمی دارند. یکی از داروهای اصلی در درمان ناباروری، کلومیفن بوده و محرک ترشح هورمون‌های FSH و LH از هیپوفیز است. این دارو از روز پنجم قاعدگی با دوز ۵۰ میلی‌گرم به مدت پنج روز تحویز می‌شود. عوارض شایع کلومیفن شامل بزرگی تخمدان، گرگرفتگی، سردرد، افسردگی و تهوع است. به دلیل ریسک سرطان تخمدان، توصیه می‌شود که درمان با کلومیفن بیشتر از شش دوره ادامه نیابد.
اگر سطح پرولاکتین در سرم بالا باشد، بروموکریپتین تجویز می‌شود که یک آگونیست دوپامین است. بروموکریپتین باعث افت فشار خون وضعیتی می‌شود. البته کابرگولین عملکرد مشابه بروموکریپتین دارد، به دلیل نیمه عمر طولانی‌اش یک تا دو بار در هفته تجویز می‌شود. البته پزشکان انواع ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی مانند کارنیتین، ویتامین E و C، پردنیزولون و آنتی‌بیوتیک‌ها را جزو درمان‌های کمکی دانسته و برای بهبود باروری و کاهش التهاب رحمی تجویز می‌کنند.
بیشتر بخوانید: HPV یا ویروس پاپیلومای انسانی چیست: راهنمای کامل برای پیشگیری و درمان
آزمایشات ناباوری چیست؟
آزمایشات ناباروری به منظور تشخیص علت ناباروری در زوجین انجام می‌شود. این آزمایش‌ها شامل روش‌های مختلفی هستند و وضعیت تولید مثل هر دو طرف را بررسی کرده و علت اصلی ناباروری را مشخص می‌کند. برخی از آزمایش‌های رایج شامل موارد زیر هستند:
سونوهیستروگرافی یا سونوگرافی واژینال وضعیت رحم و تخمدان‌ها را آنالیز کرده و وجود کیست‌ها، فیبروم‌ها یا سایر مشکلات را شناسایی می‌کند.
با عکس رنگی رحم یا هیستروسالپنگوگرافی HS به بررسی انسداد لوله‌های فالوپ و وضعیت رحم می‌پردازند. در این روش، رنگی به داخل رحم تزریق شده و با استفاده از اشعه ایکس، وضعیت رحم و لوله‌ها بررسی می‌شود.
هیستروسکوپی به پزشک اجازه می‌دهد تا داخل رحم را با دوربین کوچک مشاهده کرده و در صورت لزوم، اقدامات درمانی مانند پولیپ‌ها یا فیبروم‌ها را آغاز کند.
لاپاراسکوپی یک روش جراحی کم‌تهاجمی است و پزشک با یک دوربین کوچک، وضعیت تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ را مشاهده کرده و در صورت لزوم، درمان‌های لازم را انجام دهد.
آنالیز سطح هورمون‌های گونادوتروپین و هورمون‌های مختلف در خون به تشخیص اختلالات هورمونی و مشکلات تخمک‌گذاری کمک می‌کند.
عوامل ناباروری در زنان
ناباروری در زنان می تواند دلایل متفاوتی داشته باشد. به صورت کلی آزاد شدن دوره ای تخمک ها یکی از اصلی ترین فاکتورهای باوری در زنان به شمار می آید. البته در بارداری زنان عوامل بسیاری نقش دارند که برخی از آن ها شامل:
ریتم قاعدگی
دمای پایه بدن
فاکتورهای تخمدان
لوله رحم
واژن
و اندومتریوز (وجود بافت رحم در مکانی غیر از رحم)
دلایل ناباروری در زنان
یکی از دلایل ناباروری می تواند عدم ترشح واژن باشد؛ زیرا ترشحات واژن نقش مهمی را در ذخیره و رساندن اسپرها به قسمت های بالاتر ایفا می کنند. یکی از وظایف مهم رحم در بارداری زنان، تخمک گذاری است که می تواند مشکلات زیررا داشته باشد:
• سندرم تخمدان پلی کیستیک
• نارسایی زودرس تخمدان
• افزایش هورمون پرولاکتین
• اختلال تیروئید
• نقایص فاز ترشحی
• اختلال سیستم ایمنی مثل ویتیلیگو (لک و پیس)
البته وجود مشکل در رحم، بیش تر از ناباروری منجر به سقط جنین خواهد شد.
تنبلی تخم دان ها نیز، یکی از دلایل شایع ناباروری است که بیش تر ریشه در وراثت دارد. اختلال در لوله های رحمی نیز می تواند مشکل ساز باشد و مشکلات مربوط به آن شامل، عفونت‌های مکرر لگنی، مشکلات مادرزادی، چسبندگی ناشی از بیماری اندومتریوز یا چسبندگی ناشی از عمل جراحی باشد. مشکل یائسگی زود رس یا اختلال در ذخیره تخم دانی، اختلال در شکل ظاهری رحم، اختلال در دهانه رحم و در نهایت بیماری‌های ایمونولوژیک یا سیستمیک مثل نارسایی کلیه و کم کاری تیروئید نیز، از جمله مشکلات رایج هستند.
بیشتر بخوانید: نازایی، درمان زودانزالی، از ورزش تا روانشناسی
ناباروری در مردان
همان طورکه در قسمت های فوق نیز گفته شد، ناباوری تنها مختص به زنان نیست و مردان هم می تواند وجود داشته باشد. برخی از دلایل ناباروری در مردان شامل موارد زیر هستند.
• دیابت
• سابقه ضربه به بیضه ها یا چرخش بیضه ها، سابقه بلوغ زودرس یا دیررس
• داروهای مورد استفاده در پسویازیس
• ترمیم فتق
• مصرف الکل زیاد
• مصرف دخانیات
• تماس ناحیه های تناسلی با دماهای بالا
• تماس با مواد سمی در حین کار نظیر مس، کادمیوم و جیوه، اکسید اتیلن، کلرید وینیل، مواد رادیو اکتیو و اشعه
• سابقه مصرف دی استیل بسترول توسط مادر در حین بارداری و سابقه ابتلا به اوریون حین بلوغ
• وجود سابقه عفونت پروستات یا ناحیه تناسلی
امروزه ناباروری نسبت به گذشته افزایش پیدا کرده است و همان طور که در موارد فوق دیدیم، این موضوع می تواند دلایل بسیاری داشته باشد. برای درمان ناباروری باید، ابتدا علت آن را مشخص کرده و سپس اقدامات مناسب را انجام دهید.
آیا میدانستید احتمال درمان ناباروری خانم ها با رفلکسولوژی 70% برآورد شده است؟
نتیجه‌گیری
ناباروری مسأله‌ای است که بسیاری از زوج‌ها با آن مواجه هستند، اما راه‌حل‌های زیادی برای درمان آن وجود دارد. آگاهی از علل مختلف ناباروری و انتخاب روش‌های درمانی مناسب می‌تواند به شما کمک کند تا در مسیر دستیابی به باروری موفق پیش بروید.
برای دریافت مشاوره تخصصی و انتخاب درمان مناسب، همین حالا با رفلکسولوژی تماس بگیرید!