ایمنوتراپی (ایمنی درمانی ) | آخرین راهکار درمان سرطان
اگر سیستم ایمنی بدن به درستی کارکند میتواند سلولهای سرطانی را شناسایی کند و آنها را از بین ببرد، در واقع این وظیفه سلولهای ایمنی بدن است.
سلولهای ایمنی،مشابه یک ارتش هستند که از بدن دربرابر عوامل بیماریزایی مثل ویروسها و باکتریها محافظت میکند.
از طرفی دیگر بخشی از سلولهای ایمنی مثل گشتهای پلیس هستند این سلولها با گشتی که در مناطق مختلف بدن میزنند سلولهای غیرنرمال را که ممکن است باعث بیماری شوند شناسایی و آنها را هضم میکند یعنی این سلولهای ایمنی وظیفه پاسداری از سلولهای سانح بدن در برابر سلولهای غیرنرمال که میتوانند مضر باشند را برعهده دارند.
قبل ازاینکه ایمنی درمانی را توضیح دهیم اجازه دهید مختصری درمورد خود سرطان و روشهای درمانش صحبت کنیم.
سرطان و روشهای درمان آن
عواملی مثل تابشهای مضر و استنشاق مداوم مواد نسبتا سمی میتواند باعث شود که جهش‌هایی در ژنوم برخی از سلولها رخ بدهد. هرچند مکانیسم‌هایی وجود دارد که باعث میشود این سلولها حذف شوند ولی خراب شدن بخشی از ژنوم میتواند باعث شود که این سلولها به سلولهای سرطانی تبدیل شوند.
سلولهای سرطانی رشد خیلی سریع و غیرقابل کنترلی دارند و بعد یک مدت میتوانند تومور یا توده های بدخیم ایجاد کنند.
در شرایط بدتر سلولهای سرطانی از طریق جریان خون و سیستم لنفاوی به سایر بافتها هم وارد شده و در کل بدن پخش میشود که به این فرآیند اصطلاحا متاستاز هم گفته میشود.
جراحی، پرتودرمانی و شیمی درمانی روشهایی استاندارد برای درمان سرطان هستند که هرکدام مزیتها و مشکالتی دارد، خیلی وقتها برای درمان سرطان از ترکیبی ازاین روشها استفاه میکنند.
درباره جدیدترین روش کمک به درمان سرطان چیزی می‌دانید؟
از روش جراحی برای برداشتن توده سلولهای سرطانی یا همان تومور استفاده میکنند معمولا بعد از جراحی، از رادیوتراپی یا پرتودرمانی استفاده میشود تا از طریق تاواندن دوز بالایی ازپرتوهای پرانرژی،سلولهای سرطانی باقی مانده را هم ازبین ببرند،ازطرفی دیگر در شیمی درمانی معموال از داروهای مختلفی مثل دکتروسیم یا دوستاکسل استفاده میشود که معموال یا به صورت قرص مصرف میشود یا به داخل رگهای بیمار تزریق میشود .
این داروها به سلولهایی که با سرعت بالایی در حال رشد و تکثیر هستند حمله میکنند و آنها را از بین میبرند هرچند این داروها عمدتا به سلولهای سرطانی حمله میکنند ولی به سایر سلولهای بدن که سرعت رشد و تکثیر بالابی دارند هم آسیب میرسانند مثال چون سرعت رشد سلولهای فولیکول مو هم بالاست داروهای شیمیدرمانی به آنها هم حمله میکنند که باعث میشود موهای فرد بیمار سرطانی پس از دریافت داروی شیمیدرمانی بریزد بعلاوه داروهای شیمیدرمانی به سلولهای سیستم گوارشی بدن هم آسیب میرساند که همین باعث میشود پس از مصرف داروهای شیمیدرمانی عوارض جانبی مثل تهوع واستفراغ، یبوست یا اسهال، از دست رفتن اشتها ودلدرد به وجود بیاید برای اینکه عوارض روشهای شیمیدرمانی کمتر شود در روشهای جدیدتر از سیستمهای رهایش هدفمند دارو استفاه میکنند تا داروهای شیمی درمانی فقط وفقط به سلولهای سرطانی حمله کنند و سلولهای سالم آسیبی نبینند.
ایمنوتراپی چیست؟
در روش ایمنوتراپی یا ایمنی درمانی از سیستم ایمنی خود فرد بیمار برای درمان سرطان استفاده میشود. بعضی داروهای ایمنی درمانی میتوانند باعث شوند که سیستم ایمنی بیمار فعالتر شوند و سختتر و هوشمندانه تر کار کند تا بتواند سلولهای سرطانی را از بین ببرد، اما روشی که به نظر میآید خیلی امیدبخشتر و کارآمدتر از روشهای معمول درمان سرطان است این است که سلولهای سیستم ایمنی بدن فرد بیمار را تقویت کنیم سلولهای ایمنی به ویژه لنفوسیتهای T بدن فرد بیمار سرطانی واقعا این توانایی را دارند که سلولهای سرطانی را بکشند ولی مشکلشان این است که نمیتوانند سلولهای سرطانی را از سلولهای سالم تشخیص دهند.
سلولهای سرطانی روشهایی برای استتار دارند که میتوانند خودشان را از سیستم ایمنی بدن مخفی کنند. لنفوسیتهای T نوعی از سیستمهای ایمنی هستند که مثل گشتهای پلیس میمانند،این سلولها در همه بافتهای بدن گشت میزنند و تک تک سلولها را چک میکنند تا بتوانند سلولهای غیرنرمال را شناسایی کنند. لنفوسیتهای T برای چک کردن سلولهای بدن از گیرنده های پروتئینی مخصوصی که روی سطح خودشان دارند استفاده میکنند،این ساختارهای چنگال مانند با آنتیژنها که در واقع تکه های پروتئینی هستند که روی همه سلولها وجود دارند قالب میشوند یعنی شبیه قفل وکلید میمانند.
همچنین بخوانید:
- روش معاینه سرطان سینه و روش درمان آن
- علائم سرطان روده بزرگ و روش درمان از زبان پزشک متخصص
- شک دارید که سرطان روده بزرگ داشته باشید؟حتما کلیک کنید
- داروی درمان سرطان کشف شد!
اگر سلولی، بیمار یا سرطانی باشد آنتی ژنهای روی سطحش با آنتی ژنهای روی سطح سلولهای نرمال و سالم بدن متفاوت است، وقتی گیرندههای روی سطح لنفوسیتهای T آنتی ژنهای روی سطح سلول بیمار را بررسی میکنند متوجه فرق آنها با سلولهای سالم میشوند در همین لحظه لنفوسیت میآید پروتئین های سمی یا اصطلاحا سایتوکاینهایی را ترشح میکند تا سلول بیمار را از بین ببرد ازطرف دیگر با ترشح مواد پروتئینی درخواست پشتیبانی میدهد یعنی سلولهای ایمنی دیگر را هم خبر میکند تا آنها هم بیایند و برای از بین بردن این سلول سرطانی کمک کنند به این پروسه اصطالحا پاسخ ایمنی هم گفته میشود که ممکن است به صورت عوارض جانبی مثل تب، خودش را نشان دهد اما سلولهای سرطانی برای اینکه از دست سلولهای سیستم ایمنی بدن فرار کنند و شناسایی نشوند یاتغییر قیافه میدهند تا مثل سلولهای سالم بدن به نظر بیایند یعنی آنتی ژنهای مشابه با آنتی ژنهای سلول های سالم را روی سطح خودشان ایجاد میکنند و یا اینکه تعداد آنتی ژنهای روی سطحشان را آنقدر بالا میبرند تا سلولهای T نتوانند آنها را بررسی کند.
وقتی سلولهای ایمنی نتوانند متوجه وجود سلولهای سرطانی شوند هیچ پاسخ ایمنی هم ایجاد نمیشود تا سلولهای ایمنی دیگر هم به محل اعزام شوند این پروسه یعنی خاموش کردن پاسخهای ایمنی به سلولهای سرطانی کمک میکند تا در بدن به راحتی گشت بزنند و تکثیر شوند بدون اینکه سیستم ایمنی متوجه حضورشان بشود، در نهایت سلولهای سرطانی آنقدر زیاد میشوند که بیماری،خودش را نشان میدهد و پس از آزمایش مشخص میشود که فرد سرطان دارد.
اما راه حل چیست؟
چطور میشود این همه سلولهای سرطانی را خنثی کنیم با اینکه میدانیم سلولهای ایمنی بهترین راه مقابله با سرطان هستند ولی روشی را لازم داریم که بتوانیم آنها را به نحوی تقویت کنیم که بتوانند سلولهای سرطانی را تشخیص بدهند، یک روش جالب این است که سلولهای ایمنی فرد بیمار را از بدنش خارج کنیم و آنها را به سیستمی مجهز کنیم که بتوانند سلولهای سرطانی را تشخیص بدهند، این فرآیند مثل این میماند که سربازها را به دوربین دید در شب مجهز کنیم تا درشب هم بتوانند دشمن را شناسایی کنند.
تقویت یک سلول ایمنی به این معنی است که یا گیرندههای روی سطحش را اصلاح کنیم و یا اینکه گیرندههای جدیدی را روی سطح این سلولها ایجاد کنیم.
خوشبختانه وسیله این کار راهم داریم، روشهای ویرایش ژنی به ویژه تکنولوژی کیست که قبلا توضیح دادیم میتواند خیلی خیلی کمک کند. ایمنوتراپی به روش سلولهای T کایمری که گیرنده آنتی ژن یا اصطالحا CARTcell یکی از جالبترین و امیدبخشترین روشهای درمان سرطان است. در این روش، ابتدا یک تعداد مثال هزاران عدد از سلولهای ایمنی فرد سرطانی را از خون او جدا میکنند بعد سلولها را با روشهای مهندسی ژنتیک اصلاح و طوری برنامه ریزی میکنند تا گیرنده های خاصی به اسم CAR رویشان ایجاد میشود، این گیرندهها یک جورایی شبیه دوربین دید در شب برای سربازا عمل میکند.
سلولهای T که گیرندههای CAR دارند حالا میتوانند آنتی ژنهای مخصوص سلولهای سرطانی را خیلی بهتر و سریعتر از سلولهای T اولیه تشخیص دهند. سلولهای T اصلاح شده را در آزمایشگاه تقسیم میکنند و وقتی که تعدادشان به اندازه کافی رسید مجددا به بدن فرد بیمار تزریق میکنند حالا یک گشت پلیس تازه نفس داریم که دوربین دید در شب دارد و خیلی راحت میتواند سلولهای سرطانی را تشخیص دهد وقتی سلولهای سرطانی کشف شدند دیگر از بین بردنشان کاری برای سیستم ایمنی بدن ندارد این روش برای ما قابل و سرطانهای خونی موفقیت آمیز بوده.
سرطانهای دیگر هم نتایج امیدبخشی داشته اما درحالیکه ایمنوتراپی CART برای چند سرطان تاییدیه گرفته و همین الان هم از آن استفاده میکنند ولی در مورد اثرات بلند مدتی، این روش روی بیماران کار تحقیقاتی زیادی انجام نشده بود. یعنی نمیدانستیم که یک بار تزریق سلولهایT اصالح شده تا چه زمانی میتواند بدن فردرا محافظت کند و شرایط بهبودی آن را حفظ کند. برای همین سال 2020 آمدند روی دو بیمار مبتلا به لوسمی لنفوسیتی مزمن که نوعی سرطان خون است یک دوز از سلولهای T اصلاح شده را تزریق کردند این روش خیلی خوب کارکرد و هردو بیمار وارد دوره بهبودی شدند، بدون اینکه هیچ نوع درمان اضافی دیگهای روی بدن آنها انجام شود.
نکته مهم این است که هنوز هم بعد از گذشت یک دهه سلولهای CART در جریان خون این افراد وجود دارد نتایج این مطالعه که همین چند هفته پیش در مجله معتبر نیچر چاپ شد نشان دهنده عالی بودن این روش است. این روش میتواند برای همیشه بسیاری از سرطانها را درمان کند، هر چند این رویه خیلی عالی به نظر می‌رسد ولی هنوز هم مشکلاتی مثل عوارض جانبی وجود دارد که باید به مرور زمان حل شود اما چیزی که واضح است این است که این روش در آینده یکی از بهترین و کارآمدترین روشهای درمان سرطان میشود و میتواند جان خیلی از آدمها را نجات دهد.