آشنایی با داروهای دیابت

دکتر حمید سجاد هستم متخصص غدد. در این مطلب می­خواهم درباره انواع داروهای دیابت که در درمان بیماران دیابتی استفاده می­شود صحبت کنم.

تنوع این داروها امروزه خیلی زیاد شده و داروهای ترکیبی زیاد هم وارد بازار شدند و هر دارویی هم با برندهای مختلف وارد بازار شده است.

چیزی که مسلم هست تجویز این داروها با پزشک معالج هستند، ولی خوب است که بیماران اطلاعات کافی درباره داروهایشان داشته باشند. بیماران باید اسم دارو بدانند، دوز دقیق دارو و روش مصرف صحیحشان را بدانند و با خطرات احتمالی و هشدارهای دارو آشنا باشند.

اگر بیمار اطلاعات خوبی در مورد داروهایشان داشته باشند خیلی به نفع سلامتی آن­ها است چون به بهترین وجه از مزایای دارو استفاده می­کنند و مواظب خطرات احتمالی آن هستند. این که بعضی بیماران فقط به رنگ دارو اکتفا می­کنند کافی نیست.

قرص متفورمین برای چیست

متفورمین

اولین دارویی که می­خواهم اشاره کنم داروی متفورمین است. این دارو بعد از انسولین قدیمی‌ترین دارویی هست که برای درمان دیابت استفاده می­شود، شاید نزدیک به۵۰ سال. علاوه بر درمان دیابت در پیشگیری از دیابت در بیماران پیش دیابتی هم موثر است. هم می­تواند قند ناشتا را کم کند، هم قند پس از غذا را کم می­کند. کمترین ریسک کاهش قند را در بین داروهای خوراکی دیابت دارد. ریسک بیماری‌های قلبی و تنگی عروق قلبی رو هم کم می­کند.

اگه قصد شروع دارو برای بیمار داشته باشیم برای مریض بهتر است این دارو همراه با یک داروی دیگه تجویز کنیم. اگر قصد زیاد کردن دوز دارو را داشته باشیم باید هر دو تا سه هفته یک ‌بار، دوزش را زیاد کنیم. کار آن این است که تولید قند را در کبد کم می­کند و ورود قندها را به سلول تسهیل می­کند. می­تواند دو تا سه کیلو از وزن دیابتی­ها را کم کند که البته زمان لازمه که همان دو تا سه کیلو هم کم بشود.

باعث بهبود وضعیت چربی بیمار می­شود. در کبد چرب هم مصرف دارد. برای پر مویی زنانه و در تخمدان پلی کیستیک هم مصرف دارد و باعث بهبود خونریزی رحمی می­شود.  ناباروری و در مقاومت به داروی کولومیفن هم مصرف دارد. هم باعث تخمک گذاری می­شود هم باعث سیکل منظم قاعدگی.

اگر بخواهیم دارو را شروع کنیم همان طور که گفتم برای بیمار متفورمین گزینه خوبی است چون داروی موثر و ارزانی است و عوارض شناخته شده‌ای دارد.

در مواردی که کمتر از ۵ سال از دیابت بیمار گذشته است، این دارو بیشتر مفید است. در بیماران دیابتی که چاق هستند می­تواند گزینه خوبی باشد. متفورمین فرم آهسته رهش هم دارد که عوارض گوارشی آن کمتر است. از نظر عوارض می­تواند باعث اسهال، بی­اشتهایی، کمبود ویتامین ب ۱۲، طعم فلزی در دهان و اسیدوز لاکتیک بشود که معمولاً این عوارض نادر است.

 

درباره روش درمان دیابت با رفلکسولوژی چیزی می‌دانید؟

 

 

انواع قرص گلی بن کلامید

 

گیلی بن کلاماید و گیلی کلازید

دست دوم داروهایی که می خواهم معرفی کنم گروه خانواده سولفوری اوره­ها است که از داروهای معروف آن داروی گیلی بن کلاماید و گیلی کلازید است. این داروها خیلی قدیمی هستند و اکثریت آن­ها دیگر استفاده نمی­شوند. دیابتی­های قدیمی ما هنوز دارند از گیلی بن کلاماید استفاده می‌کنند.

خیلی از بیمار‌ها به این داروها عادت کرده‌­اند ولی اگه بخواهیم از این دسته داروها برای بیمار شروع کنیم، دیگر از این­ها برای بیمار نمی­نویسیم. مگر فرم‌های آهسته رهش این­ها مثل دیابزید که آهسته رهش است، گیلی کلازید است و یا دیامیکرون که آن هم آهسته رهش گیلی کلازید هست. قرص های ترکیبی متفورمین و گیلی بن کلاماید هم هست در بازار به نام گلوکووان. این دسته داروها از دور مصرف خارج شده­اند برای این که قدرت کمی دارند، عوارض زیاد دارند، عوارضشان هم کاهش قند خون یا هایپر گلی سمی است و اضافه وزن و همین طور تداخل زیادی با داروهای دیگر دارند.

از نظر مکانیسم اثر، محرک ترشح انسولین هستند. کلر پرو پامید طولانی­ترین اثر را دارد و نتا گلی ناید کم­ترین طول اثر را دارد. یک اشکال دیگر این­ها این است که پس از چند سال به این­ها تحمل پیدا می­شود. چون سلول تولید کننده انسولینی دیگر وجود ندارد که این­ها بخواهند روی آن اثر کنند. همان طور که گفتم این داروها تداخل­های زیادی با بقیه داروها دارند. با داروهایی مثل وارفارین، کتوکونازول و آسپرین.

این­ها را باید با فاصله کمی از غذا خورد. یک مشکل عمده این­ها خطر هایپر گلی سمی  این­ها است که مخصوصاً در بیماران سن بالا، ایجاد مشکل می­کند و اگر اتفاق بیافتد بیمار باید حداقل چهل و هشت ساعت در بیمارستان بستری و تحت نظر باشد. مصرف این­ها در نارسایی کبدی و کلیوی قابل توجه توصیه نمی­شود.

پیو گیلی تازون و رزی گیلی تازون

یک دسته دیگر دارویی داریم که داروهای پیو گیلی تازون و رزی گیلی تازون در این دسته هستند. کارشان هم این است که تولید قند در کبد را کم می­کنند، مقاومت به انسولین را کم می کنند، مصرف قند را زیاد می­کنند، در سطح سلول ها حساسیت به انسولین را زیاد می­کنند و اثر خوبی روی چربی‌های خون دارند. این­ها خطر مختصر شکستگی استخوان، خطر مختصر ادم اکولای چشم و باز هم خطر کمی از نظر سکته‌های قلبی دارند و باعث افت هموگلوبین می­شوند.

این­ها هم قند ناشتا را کم می­کنند و هم قند پس از غذا را. مصرف دیگر این­ها در تخمدان پلی کیستیک است. این داروها طی چند هفته تا چند ماه، درد را کم می­کنند. این داروها برای پیشگیری از دیابت در افراد در معرض خطر هم خوب است. در بیماری فعال کبدی از این داروها نباید استفاده شود و در بیماران دارای نارسایی کلیه تنظیم دوز لازم نیست.

در کسانی که نارسایی قلبی دارند این دارو باید با احتیاط تجویز شود. قرص­های رزی گیلی تازون در ایران وجود دارد.

پروملین تاین

داروی پروملین تاین از دسته دیگر داروهای دیابت است که اشتها را کم می­کند و باعث آهسته کردن تخلیه معده و کاهش گلوکاگون می­شود که نتیجه این تغییرات کاهش قند خون است. داروی پروملین تاین به صورت زیر پوستی تزریق می­شود و به سرعت هم جذب می­شود. اگر با انسولین تجویز می­شود باید دوز انسولین کم بشود. شایعترین عارضه آن تهوع و استفراغ است. حسن آن این است که از نوسانات شدید قند در ارتباط با غذا جلوگیری می­کند. معمولاً با انسولین تزریق می­شود و قند پس از غذا را کم می­کند و هموگلوبین سه ماهه را به خوبی کم می­کند. در نارسایی کلیه نیاز به تنظیم دوز ندارد. انتخاب صحیح بیمار خیلی مهم است و در مواقعی که از انسولین جواب نمی­گیریم این دارو را به رژیم انسولین اضافه می­کنیم. در کسانی که قند سه ماهه بالای نُه درصد دارند این دارو تجویز نمی­شود.

در کسانی که خطر هایپر گلی سمی مکرر دارند یعنی کاهش قند خون مکرر دارند و در بچه ها و کسانی که مشکل گوارشی دارند پروملین تاین تجویز نمی­شود. این دارو دقیقاً قبل از وعده غذایی باید تزریق بشود. باعث کاهش مختصری در قند سه ماهه می­شود. اگه این دارو میریم باید دوز انسولین پیش از وعده غذایی بیمار رو کم کنیم.

اکسن تاید و لیا گلو تاید و ویکتو زا

دسته دیگر داروهای دیابت گروهی هستند که داروهای اکسن تاید و لیا گلو تاید و ویکتو زا در این گروه هستند. اینا روی هورمون های خاصی اثر دارند که من حالا اسمشان را نمی­آورم که در نهایت باعث کاهش قند می­شوند. این­ها به صورت تزریقی باید استفاده بشوند این داروها یا به صورت تکی استفاده می­شوند و یا به صورت همراه با متفورمین و یا گروه سولفورین اوره­ها و یا گروه تیازول گیلی تازون­ها این دارو را نباید با انسولین استفاده کنیم. چون خطر هایپر گلی سمی شدید داره این دارو می­تواند قند سه ماهه را بین یک دهم تا نیم کم کند.

ویدا گریپ تین، سکسا کریپ تین، سیتا گریپ تین

دسته دیگری از داروهای دیابت گروهی هستند که داروهای ویدا گریپ تین، سکسا کریپ تین، سیتا گریپ تین در آن قرار دارد که مهم­ترینش و آنچه که بیشتر در جامعه ایران مصرف دارد، سیتا گریپ تین است. این داروها مهارکننده… مهارکننده هورمونی به اسم جی ال پی وان هستند که همین جی ال پی وان اثر مفیدی روی متابولیسم قند دارد. قرص­های این دارو با برندهای مختلف در دوزهای 25، ۵۰ و ۱۰۰ میلی گرمی وجود دارد. خطر هایپر گلی سمی با سیتا گریپ تین  ندارد و افزایش وزن نمی­دهد. در نارسایی شدید کلیه این دارو تجویز نمی­شود ولی در موارد خفیف و متوسط منع تجویز ندارد. در نارسایی قلبی و نارسایی کبدی باید با احتیاط تجویز شود. با انسولین، سیتا گریپ تین را تجویز نمی­کنیم چون خطر هایپر گلی سمی دارد و در کسانی که سابقه آنژیو ادم و حساسیت به دارو و درد مفاصل دارند، دارو تجویز نمی­شود.

 طریقه مصرف آکاربوز

آلفا گلو کوزیداز

گروه بعدی داروهای دیابت، خانواده آلفا گلو کوزیداز است که داروهای آکاربوز و میگلیتون در این گروه است که آکاربوز معروفتر است. آکاربوز تنها داروی خوراکی است که در دیابت نوع یک استفاده می­شود. کارش این است که آنزیمی که قندهای کمپلکس را به قندهای ساده تبدیل می­کند مهار می­کند. بیشتر برای کم کرد قند پس از غذا است. هیچ اثری روی قند سه ماهه ندارد. در نارسایی کلیه و کراتین های بالای دو تجویز نمی­شود. باید درست قبل از غذا استفاده بشود. در پیشگیری از دیابت در پیش دیابتی­ها هم داروی مفیدی هست. یک مشکل استفاده از این دارو عوارض زیاد گوارشی اون هست مثل نفخ و دل درد. در بیماران آی بی اس یا کسانی که بیماری روده تحریک پذیر دارند بهتراست تجویز نشود.

خانواده دیگری در داروهای دیابت هستند که جدیدند به نام گروه اس ال جی تی دو معروف شده و داروی معروف امپا گلیف لوزین هم جزء همین دسته است. این­ها کارشان این است که باعث دفع قند از کلیه ها می­شوند و جذب قند را در کلیه ها مهار می­کنند. اثر این دارو کاملاً مستقل از انسولین است و هیچ ربطی به انسولین و حساسیت انسولین و ترشح آن ندارد. تجربه بالینی با این دارو فعلاً زیاد نیست. یک مشکلی که با این دارو دیده شده این است که چون قند ادرار زیاد شده و عفونت­های ادار و واژینال هم زیاد شده است.

 لیست داروهای دیابت

کانا گلیف لوزین

داروی دیگر این گروه که نسبتاً آن هم معروف است به اسم کانا گلیف لوزین هست. یک حسن این گروه داروها این است که اثر محافظت‌کننده خوبی روی قلب دیابتی ها دارند. می­دانیم که یکی از علل مهم مرگ و میر بیماران دیابتی سکته های قلبی و نارسایی قلبی است و این دارو نشان داده که توانسته است از این نظر مفید باشد. این دارو سطح قند را زیاد کم نمی­کند و سطح قند سه ماهه رو هم در حد هفت دهم تا یک و یک دهم کم می­کند.

 

همچنین بخوانید: